Zo werkt vrouwenvriendschap volgens hem @VIVA

MAATREGELS

Onvoorwaardelijke vriendschap tussen vrouwen. Bestaat dat eigenlijk wel? Journalist Nick Klaessens (31) steekt zijn onafhankelijke mannenvoelsprieten uit en geeft commentaar.

Tekst: Nick Klaessens

Een jaar geleden werd ik na acht jaar vaste dienst ontslagen. Nou wilde ik al een poosje voor mezelf beginnen, dus het kwam als een zegen dat er ineens een zak geld was om het te proberen. Ik zou dat freelancevarkentje weleens even gaan wassen. Contacten te over, om over ideeën nog maar te zwijgen. Maar het ging allemaal wat langzamer dan verwacht. ‘Nee’ was een veelgehoord antwoord op pitches voor verhalen, aangevuld met ‘geen budget’, ‘geen ruimte’ en ‘dat hebben we al gecoverd’. En dat was nog de kleinste tegenvaller. Ik bleek er na vijftien jaar school en tien jaar werken vooral moeite mee te hebben dat ik op maandag nergens meer verwacht werd. Al zou ik de hele dag in foetushouding op de badkamervloer liggen met Wolter Kroes op volume 11, niemand die er iets om gaf. Als het dan eindelijk vrijdagavond was en ik met Facebook-vrienden in de kroeg stond, hoorde ik mezelf blaten ‘dat het wel oké ging’ en ‘hoe heer-lijk het was om geen collega’s te hebben’. Niet dat ik met m’n gezeik niet bij vrienden terecht kan, maar in zo’n geval heb ik al snel het idee dat ik te veel ben. Ik dacht: was ik maar een chick, dan kon ik hier urenlang over bellen met een vriendin. Alles analyseren, horen dat het best meevalt, dat anderen het ook heus niet makkelijk hebben en dat het al helemaal niet zo slecht gaat als met Grietje toen en toen. Meer choco, minder lonely.

GEMENE DELER
Begrijp me niet verkeerd, ik ben blij dat ik een man ben. Bier drinken zonder gezwets is op een paar dingen na het lekkerste wat er is. Maar soms zou ik ook wel willen kunnen zaniken zonder grenzen. Zoals je dat ziet in films of series als ‘Girls’, ‘Gossip girl’ en ‘Sex and the City’. Maar vooral ook in het echt. Fascinerend vind ik de relaties tussen de vrouwen in mijn leven. Hoe laag de drempel is om tranenreserves leeg te janken op de schouders van een vriendin die je eigenlijk niet zo vaak ziet. Waarom besluit mijn vriendin over onze sex te vertellen aan een wederzijdse vriendin? Of hoe snel mag je leeglopen over de baas tegen een collega na een slecht beoordelingsgesprek? Waarom horen vrouwen elkaar zo geduldig aan? Is er misschien een greintje ‘haha, lekker voor je’ in het spel? Want de keerzijde van die glanzende medaille is de onderlinge competitiedrang en jaloezie tussen vrouwen. Dat blijkt eens te meer uit het onderzoek dat Kelly Valen deed voor haar boek met de veelzeggende titel ‘The twisted sisterhood’. Aan de ene kant zegt 90 procent van de ondervraagde vrouwen een solide, betrouwbare vriendin te hebben. Tegelijkertijd geeft 84 procent aan pijn te hebben geleden door toedoen van een andere vrouw. En deze laatste is helemáál mooi: volgens 88 procent wordt het vrouwelijke geslacht geteisterd door een onderstroom van gemeenheid en negativiteit.

Dit brengt me bij de stelling: vrouwen zijn je beste vriend, zolang ze er zelf baat bij hebben. Socioloog Beate Volker doet onderzoek naar sociale netwerken en relaties aan de Universiteit van Amsterdam. Volgens haar is het heel natuurlijk dat vrouwen ogenschijnlijk zakelijk kunnen zijn in relaties. “Eigenlijk is het per definitie zo dat vriendschap onvoorwaardelijk is. Een mooi idee, dat je ook terugziet in de relatie tussen partners. Kijk, wij leven in een samenleving waarin alles draait om geven en nemen. Je investeert wat, en uiteindelijk wil je het, in welke vorm dan ook, een keer terug hebben. Dat rendementdenken gaat best ver. Vriendschappen zijn daar het minst onderhevig aan. Vrienden geven elkaar de tijd. Zo van: dat komt wel een keer goed. Dat doe je bijna niet meer bij een partner, of buren of collega’s met wie je een zwakkere binding hebt. Met het hoge aantal scheidingen in het achterhoofd kennen we onze vrienden vaak langer dan onze partner.”

STEMMINGSVRIENDEN
Een rondje bellen met mijn bff’s levert een interessant inzicht op, dat aansluit op het voorgaande. Vriendschap op maat bestaat en is, als je erover nadenkt, helemaal van deze tijd. Vrienden spelen ook in mijn eigen leven een steeds grotere rol. Dan kun je ze maar beter goed uitzoeken, nietwaar? “Ik heb veel verschillende soorten vrienden.” Saskia (28) herkent zich in de ‘vriendschap op maat’- stelling. “Sommigen zie ik vaker dan anderen, en dat heeft dan te maken met de situatie waar ik me op dat moment in bevind. Ik heb bijvoorbeeld lieve vriendinnen die precies zeggen wat ik wil horen. Als ik me even kut voel vanwege werk, ga ik met hen kletsen. Die geven een knuffel en noemen me ‘lieverd’.

Andere vriendinnen zijn harder: ‘Je kan wel lopen miepen, maar doe er dan wat aan.’ Precies wat je niet wilt horen. Met die vriendinnen ga ik liever feesten en maak ik slechte grappen.”

Annigje (32) ziet dat ook zo: “Je gaat op zoek naar het advies dat overeenkomt met het plan dat je al in je hoofd hebt. Als ik wil horen dat alle mannen kut zijn, bel ik de vriendin die zegt: ‘Alle mannen zijn kut.’ Dan hoef ik niet de genuanceerde mening van een ander. Of als ik in één week al drie avonden heb gefeest, bel ik de vierde avond degene die ‘Ja, natuurlijk ga je vannacht weer!’ zegt. De ‘misschien moet je even naar bed’-vriendin kun je later altijd nog bellen.” “Dat is eigenlijk heel erg,” lacht Lisanne (30) hardop, “maar wel precies hoe het gaat. Er zijn altijd mensen die het verstandige zeggen en er zijn mensen die het avontuurlijke zeggen. Voor jezelf heb je een gevoel dat overheerst, een rationeel stemmetje. Maar uiteindelijk bel je toch degene die zegt wat je het liefst wilt horen.”

Dat klinkt me in eerste instantie vrij gezond en efficiënt in de oren. Maar van de andere kant lijkt de vriendschap minder oprecht. Als ik naar mijn mannenvrienden kijk, durven we elkaar toch echt wel te zeggen waar het op staat. Zonder bang te zijn dat we daarna geen kameraden meer zijn. Natuurlijk zal er een opbeurend woordje klinken, maar een kerel uit Mannenkamp (zoals de chatgroep van mijn vriendengroep heet) zal me niet snel naar de mond praten. Dat is inderdaad iets wat vrouwen kunnen leren van mannen, vindt Beate Volker. “Mannen zijn sportiever naar elkaar toe. Ze kunnen het ergens fel niet over eens zijn, en vervolgens toch samen naar de kroeg gaan en dat ook alles goed is. Vrouwen kunnen eindeloos doorzagen over een klein meningsverschil, totdat het echt een relatieprobleem wordt. We denken altijd dat we openstaan voor alles, maar uiteindelijk bewegen we allemaal in onze eigen bubbel. Mensen willen constant bevestiging van wie ze zijn. Dat is een van de belangrijkste functies van vriendschap.”

GEVOELIGE PRAAT
Zodra het over gevoelens gaat, laat ik niet snel het achterste van m’n tong zien. Dat zit ’m meer in de voorbeelden die ik heb gehad dan in de evolutionaire hoek. Als mijn vader ergens mee zat, was dat héél erg duidelijk, maar wát er dan aan de hand was, dat moest iedereen maar raden. De laatste jaren word ik er beter in om gevoelens te laten zien. Toen ik op ramkoers lag met mijn toenmalige vriendin, en het niet per se aan haar lag, kreeg ik die feedback ongezouten te horen van m’n twee beste vrienden. Ik schrok van die directheid, maar het was ook een verademing. Ik merkte dat ik daardoor meer ging praten, m’n gedrag verklaren. Sindsdien kan ik soms gerust een halfuur bellen met mannelijke vrienden. Dan zijn we net wijven, maar zonder schroom om iets pijnlijks te zeggen. Liever dat dan een jaar later horen wat hij éigenlijk vond van die relatie toen. Zo’n gesprek zal nooit uren duren: we zeggen wat we denken, hoe we ons erbij voelen en dan is het klaar.

Ik heb het idee dat vrouwen daar nog dagen, zo niet weken over door kunnen emmeren. “Vrouwen denken nogal graag voor anderen,” vertelt Saskia. “Mannen denken makkelijker: zo is het gewoon. Terwijl vrouwen eerst alle soorten gedachten die iemand zou kúnnen hebben, tegen elkaar afwegen. Ik weet niet of ik álles zeg. Als ik iets inslik, dan is het omdat ik diegene daarmee zou kunnen kwetsen. Eigenlijk lijk ik vaak meer op de vriendjes van mijn vriendinnen dan op hen. In gesprekken dan. Ik hoor altijd dat ik precies hetzelfde denk als die gasten. Als zij ruzie hebben, neem ik het vaak op voor het vriendje. Ze vinden het prettig dat ik hun gedachten relativeer. Dan zien ze in dat het allemaal best wel meevalt.” Volgens Beate Volker draait een hechte vriendinnengroep vooral om met elkaar praten. “Over identiteit, je spiegelen aan elkaar, tips en adviezen. Hoe moet ik mijn leven inrichten? Moet ik van baan veranderen? Wie ben ik, wie ben jij? Mannen gaan vaak ook gewoon dingen doen: fietsen, bowlen, naar de kroeg.”

KIFTBUIEN
Het lijkt Annigje interessant het gevoel van onvoorwaardelijke liefde tussen twee mannen te ervaren: “Die kameraadschap. Wij zijn buddies. Ook al lig je al vijf jaar in de goot, jij bent m’n maat, wij gaan zondag naar De Kuip. Dat hele no matter what, behalve als je aan m’n zus komt. Ik hou van vriendinnen zolang het een-op-een is. Maar groepen vrouwen… Daar ben ik allergisch voor. Dat als er een de kamer uit loopt, er meteen wordt gefluisterd ‘dat ze wel een beetje is aangekomen’. Bij groepen mannen is dat niet zo, denk ik. Dat verbond is sterker. Bij vrouwen gaat dat verloren zodra er meer dan twee zijn.”

Onderzoek aan de Harvard University toont aan dat mannen over het algemeen toleranter, minder jaloers en verdraagzamer zijn. Volgens de onderzoekers wil dit niet zeggen dat mannen socialer zijn dan vrouwen. Ze denken dat mannen vriendschappen minder waarderen en daardoor minder geraakt worden door een eventueel verraad van een vriend. “Ik geniet niet van het leed van anderen,” lacht Annigje. “Op uiterlijkheden ben ik sowieso nooit jaloers. Professioneel gezien kan ik wel even balen als iemand een toffe kans krijgt, maar dat heeft verder niks met kutnijd te maken. Het houdt je scherp als het af en toe tegenzit. Als iemand alleen maar nieuwe wapenfeiten op LinkedIn zet, dan zegt dat helemaal niks over hoe gelukkig iemand is. Ik geloof gewoon niet dat het altijd goed gaat met iemand.” Uit onderzoek van online vrouwenmagazine ze.nl blijkt dat jaloezie het slechtste in vrouwen naar boven brengt. Hoe betrouwbaar het is, valt te betwijfelen, maar er zal toch wel een kern van waarheid in zitten. 63 procent van de ondervraagde vrouwen onder de 25 jaar zegt een onderlinge concurrentiestrijd te voelen met vriendinnen.

“Er schiet me nu geen voorbeeld te binnen,” zegt Saskia, “maar ik geloof zeker dat ik weleens in m’n handen heb gewreven omdat het een bepaald iemand even tegenzat. Dat zit gewoon in de mens. In de vrouw meer dan in de man. Wij zijn onzekerder. Een mogelijke bijwerking daarvan is dat je achterbaks en gemeen kunt worden. Ik zou het misschien denken, maar nooit hardop zeggen. Ik kan over straat lopen, een mooie vrouw zien en denken: kutwijf. Haha.”

Het zou eerlijk gezegd niet bij me opkomen om een vriend iets te misgunnen. Of het nou gaat om een knappe vriendin of een toffe nieuwe opdracht of baan. De concurrentiestrijd beperkt zich bij mannen tot randzaken van het kaliber ‘hoe ver kun jij pissen’, denk ik. Waarom belde ik m’n maten dan niet een jaar geleden? Ik denk dat het te wijten is aan de verfacebookisering van de maatschappij. De leukste versie van jezelf graag, we hebben genoeg aan onze eigen problemen. Het is gevaarlijk terrein, want hoe meer je nadenkt over vriendschap, hoe meer je twijfelt aan het nut ervan. Iedereen is vervangbaar, jij en ik dus ook. Beter geniet je ervan en drink je een biertje, maar vergeet niet op z’n tijd te vragen: hoe gaat het nou écht met je?

VRIENDEN VOOR HEEL EVEN
Tuurlijk, het voelt best lekker om op Facebook je 600e vriendschapsverzoek te accepteren. Mensen willen met jou bevriend zijn, ze nemen de moeite om je toe te voegen en willen via updates op de hoogte blijven van hoe het met je gaat. Toch zegt het niets over je vriendschappen in het ‘echte’ leven, stelt Robin Dunbar. Volgens de Engelse antropoloog en evolutiepsycholoog kunnen we met maximaal 150 mensen een stabiele sociale relatie hebben. Dit getal – de ‘vriendschapslimiet’ – heeft hij berekend door te kijken naar de grootte van onze hersenen. Daarin zou maar maximaal ruimte zijn voor 150 casual friends (stel je geeft een groot feest, dan zijn dit de mensen die je zou uitnodigen). Vijftig daarvan zouden we ‘goede vrienden’ noemen (en zijn welkom als je thuis een etentje organiseert voor vrienden). Met vijftien van hen hebben we wekelijks contact en kunnen we vertrouwelijke zaken bespreken, de harde kern bestaat uit vijf vrienden die het dichtst bij ons staan.